Alternatif Eğitim Dergisi Kış 2017

Alternatif Eğitim Dergisi Kış 2017 sayısı "Oyun ve Oyuncak" üzerine. Derginin yayın kurulunda olan Gel Oyna'nın kurucusu Şule Şenol bu sayının editörlüğünü yaptı.

ÖNSÖZ
Dergimizin bu sayısındaki dosyayı, dosya editörü olarak tanıtmadan

önce size kısa bir hikâye anlatmak istiyorum: Kendi hikâyemi.

Ailemi, yaşadıklarımızı, yaşayarak öğrendiklerimizi…

Yaşayarak Öğrenme...,

DEVAMI  ...Alternatif Eğitim Dergisinde

Dergimiz Alternatif Eğitim’in bir önceki sayısında (Sayı: 5, 2017)

yayımlanan ‘Oyunu Kurtar’ adlı yazımda da anlattığım gibi, beyin

araştırmalarında, çocuğun 6 yaşına kadar günde ortalama 7 saat

oynamakta olduğu ve beyindeki 100 milyarı bulan sinir hücrelerinin

kendi aralarındaki bağlantıların en fazla serbest, amacı olmayan

oyunlar sırasında gerçekleştiği tespit ediliyor. Böylece son

10-15 yıl içinde yapılan beyin araştırmaları, çeşitli alternatif eğitim

uygulamaları ve kuramlarla tanıdığımız oyunun hem çocuk hem

de toplum üzerindeki etkisini, kuramlara ilaveten, yeni bilimsel kanıtlara

dayandırıyor. Bu da, birçok ‘doğru bilinen yanlış’ın ortaya

çıkmasına yol açıyor. Öte yandan Türkiye’de oyunun değeri ve insana

neler kattığı ya yeteri kadar anlaşılamadı ya da anlaşılması

istenmedi.

Bu sayıda…

Bu sayıda oyunu birçok boyutuyla ele alan yazılar bulacaksınız.

Kuramsal olarak irdelenen oyun anlayışının yazanların pratikleri

ve tecrübeleri ile birleşmesiyle umarım siz okuyuculara, sizlerin de

geliştireceği faydalı bilgileri sunabiliriz.

Pratiğin içinde olunca, oyunu ve sanatı anlatmak zordur. Oysa

yazarak anlatılması ve farkına varılmasını istediğimizi, oyun ile anlatmak

çok daha kolaydır. Bundan dolayı, temel uğraşısı oyun ve

oyuncak olan, iki çocuklu bir anne olarak Alternatif Eğitim Dergisi’ne

önsöz yazmak ve bunu objektif olarak yapabilmek oldukça zor

oldu. Ama bir taraftan da derginin bu sayısında ‘oyun’ dosyasına

yer verilmesi beni çok mutlu etti.

Oyun ve oyuncaklarla ilgili ‘Çocuğun Örselenen Dünyası’, ‘Modernizm

ve Çocuk-Geleneksel, Modern ve Postmodern Çocukluk

İmgeleri’ gibi kitapları ve çeşitli makaleleri olan, Alternatif Eğitim

Derneği’nden değerli arkadaşım Kemal İnal şöyle demektedir yaklaşık

10 yıl önceki bir yazışmamızda: “Oyun ve oyuncak konusu, beni

en çok otantisite ve doğallık, piyasalaştırma/metalaştırma/küreselleştirme,

aşırı rasyonalize etme, araçsallaştırma vb. gibi boyutlarıyla

ilgilendiriyor. Sanırım ana sorun şu: Naif, otantik ve çocukluğun en

doğal dili olan oyun ve oyuncak giderek asıl anlamını yitirip bir şeylerin

aracına dönüşüyor nicedir. Ayrıca, günümüzde artan oyuncak

müzelerini, bir nostalji mekanı olarak görmemeli. Bu anlayış, eski

oyuncaklara atfedilen yapım, işlev ve felsefeyi geliştirmemektedir.

Çocukluk, giderek kendi asıl anlamını kaybeder ve yetişkinlik içinde

yeni anlamlar kazanırken, oyun ve oyuncak da otoritelerin ellerinde

basit bir ticari ürüne dönüşmektedir. Acaba, oyun ve oyuncaklara

ilişkin yeni ama kötü dönüşümleri ele alan ve buna dikkat çeken; bir

oyun ve oyuncak anlayışını tepeden tırnağa ören bir etkinliğe nasıl

kapı aralanabilir?”

Kemal İnal bu sayımızda bu konuları “Oyunun Değişen Felsefesi

ve Eğitime Etkileri” başlığı altında genişçe ele aldı; oyun ve oyuncak

konusunda doğallık, kendiliğindelik, otantiklik karşıtı bir araçsalcı

ve piyasacı felsefenin giderek artan etkilerinden söz etti. Alternatif

eğitim metotlarından öğrendiklerini kendinin oyun ve sanatla

ilgili tecrübeleriyle birleştirip bunu çocuklarla olan çalışmalarıyla

harmanlayan Aslı Kılıçaslan Tokatlı, oyunun bir çocuk hakkı olduğunu

ileri sürerken çocuktan asıl beklenmesi gereken şeylerin

rasyonel birtakım bilgi ve işlemler olmaması gerektiğinin altını çizdi.

Sevgili Korkut Akın, olağanüstü naif ve duyarlı yazısında oyun

ve oyuncak ilişkisini yaratıcılık üzerinden çok hoş örneklerle, bilhassa

çok yıllar sonra karşılaştığı topaç üzerinden, kendi tarihsel

perspektifi içinde sundu. Türkiye’nin yetiştirdiği en önemli sanat

eğitimcilerinin başında gelen İnci San da sanatta yaratıcılığı oyun

ve drama ilişkisi üzerinden ele aldı. Eğitim uzmanı ve yaratıcı dramanın

eğitimde teorik ve pratik olarak nasıl kullanılabileceği üzerine

İstanbul’da yaptığı sıra dışı çalışmalarla bilinen, sevilen Mete

Akoğuz da yaratıcılık ve oyun ilişkisi üzerinde durdu. Psikolog ve

sanat terapisti olan Selin Işık Yazar, Şule Şenol ile yaptığı keyifli

söyleşide, sanatın sağaltıcı (terapötik) gücünü oyun bağlamında

değerlendirirken sanatın hem tarihe hem kişinin kendisine ayna

tutuşunu ve sanatın da oyun gibi samimi ve dürüst bir ifade biçimi

olduğu gerçeğini anlattı; sanat ve oyun arasındaki paralelliği

aktarıp çocukların kendilerini ifade biçimi olarak sanatın gücüne

değindi. Osmaniye’de oyuncak ve çocuk müzesi kurucusu olan,

Milli Oyuncak Çalıştayı’ndan tanıştığım çok değerli Celil Atasever

oyuncağın önemini anlattı. Ben de artık kendimi iyice kaptırdığım

T-İstasyonu ile oyun oynarken öğrenmenin bir başka boyutuna,

keyif boyutuna dikkat çektim. Alternatif eğitim üzerine olan diğer

dergi yazılarımda da aktardığım gibi, kendi tecrübelerime ve okuduklarımla

izlediklerime dayanarak geliştirdiğim, toplumsal faydaya

yönelik bir eğitim örneği olarak görülebilecek her yaş grubunun

katılabileceği T-istasyonu oyun ve sanat aktivitelerini anlattım. Tistasyonu,

adını T-yapbozundan aldı. Yapbozda farklı parçalarla bir

bütünü oluşturmak amaçlanıyor; T-yapbozda ise farklı parçalarla T

harfi ve birçok anlamlı şekil oluşturuluyor, herkes o bütünde farklı

bir şey görebiliyor. Bizimse amacımız, T-yapbozda olduğu gibi hep

birlikte okuduklarımız, izlediklerimiz ve hem deneyimlediklerimizle

hem kendimizin hem de çocuklarımızın oynadıklarıyla bütünü, büyük

resmi de görebilmek.

‘Asiye Nasıl kurtulur?’, ‘Oyun Nasıl Oynanmalı?’ ve ‘Zengin Mutfağı’

gibi oyunların yazarı Vasıf Öngören’in kızı olan oyuncu Aslı

Öngören ile babasının yazmış olduğu ‘Masalın Aslı’ adlı masal kitabını

konuştuk. Aslı Öngören, çoğunlukla, aslında iyi ya da kötü

olanın insanlar değil, onların içinde bulundukları durum olduğunu

ileri sürer ve bunun ne kadarının o masallarda aktarıldığını sorar.

Ulaş Başar Gezgin’se çokça eleştirilen dijital (bilgisayar) oyunlarının

aslında olumlu işlevleri de olduğunu iddia ediyor. Şule Şenol

olarak ‘Milli Oyuncak Çalıştayı’nda Değerler’ adlı yazımda oyuncağın

farklı amaçlara hizmet edecek hale getirilmesinin sakıncalarını

anlatıp ahşap oyuncak tasarımındaki temel özelliklere değindim

ve Milli Oyuncak Projesi’ni değerlendirdim. Betül Yılmaz ise oyun

yokluğu ve yoksulluğunda anaokulların nasıl da ilkokula dönüştüğünü

ele aldı.

Dosya dışında daha pek çok önemli yazarın, Rıfat Okçabol’un,

Alaaddin Dinçer’in, Cengiz Kaygısız’ın, Mustafa Ruhi Şirin’in ve S.

Yetkin Işık’ın değerli yazılarıyla yer aldığı bu sayıda, bana ödünç

verdiği T-yapboz’u geri veremediğim, Alternatif Eğitim Derneği’nden

arkadaşım Dr.Bülent Akdağ’ı vefatının yedinci yılında sevgiyle anıyorum.

Sevgili Bülent’in bu sayıda alternatif eğitim okullarıyla ilgili

çok değerli bir yazısına yer verdik. Yine Alternatif Eğitim Derneği’nin

ve Eğitim Sanatı Dostları Derneği’nin çalışmalarına çok büyük

katkıları olan, geçen yıl kaybettiğimiz değerli arkadaşım pedagog

Sıdıka Çalışkan’ı da sevgiyle anıyorum.

Oyun herkese ‘iyi’ gelsin… Öğrenen olarak kalalım; merakımız,

heyecanımız ve tutkumuz eksilmesin.

İyi okumalar.

Şule Şenol